Reportaż o II wojnie światowej doprowadził do spotkania potomków ocalałych Żydów i polskiej rodziny

Historia wydarzeń z II wojny światowej w Cieszkowach (Świętokrzyskie) połączyła polską i żydowską rodzinę, stając się początkiem nowego dialogu o wspólnej przeszłości. Dzięki radiowemu reportażowi, potomkowie ocalonych Żydów dziś mieszkający w USA, spotkali się z wnukami polskiej rodziny, która ocaliła ich przodków.

Inspiracją do tego spotkania stał się reportaż Marleny Płaskiej z Polskiego Radia Kielce, który powstał w 2018 roku. Dokument opowiada historię rodziny Przeniosłów z Cieszkowów w gminie Czarnocin, która przez blisko trzy lata podczas II wojny światowej ukrywała żydowską rodzinę Działoszyckich. To właśnie historia opisana w audycji pt. „Jak trzeba” zainspirowała Murray’a Huberfelda, syna ocalonej Reginy Działoszyckiej, do podróży do Polski.

„Sześć lat po publikacji reportażu dostałam wiadomość od pana Murray’a. Napisał, że jest synem dziewczynki ukrywającej się u moich bohaterów. Po śmierci swojej matki Reginy zaczął zgłębiać historię rodziny. Trafił na mój reportaż i poprosił o pomoc w nawiązaniu kontaktu z polską rodziną, która ocaliła jego bliskich” – powiedziała PAP Marlena Płaska.

Huberfeld był głęboko poruszony historią, odkrywając nowe fakty o swoich przodkach. Najbardziej w pamięć zapadła mu opowieść, gdy jego wujek, cierpiący na koklusz, musiał powstrzymać kaszel, by nie zdradzić miejsca ukrycia przed niemieckimi żołnierzami. Jego dziadek przytrzymywał mu usta, zdecydowany, że w razie konieczności poświęci nawet własne dziecko, by uratować pozostałych.

Takich historii było znaczenie więcej. „Bywały chwile, gdy rodzina Przeniosłów zastanawiała się, czy nie przerwać ukrywania Żydów. Mając na utrzymaniu pięcioro własnych dzieci, żyli w nieustannym zagrożeniu. Niemcy pojawiali się w gospodarstwie po kontyngenty, ale też z dokładnymi kontrolami. To były emocje, które dziś trudno sobie wyobrazić. Wielokrotnie ukrywanych ratowała przebiegłość i spryt Marii Przeniosło, która potrafiła odwrócić uwagę Niemców – zajmowała ich rozmową, częstowała jedzeniem, byleby tylko szybko odjechali” – relacjonowała Płaska.

Po kilku miesiącach od pierwszej wymiany maili Murray Huberfeld przyleciał do Polski, aby razem z synem i grupą żydowskiej młodzieży ze Stanów Zjednoczonych, która przebywała na wycieczce edukacyjnej po Polsce, odwiedzić potomków rodziny Przeniosłów. Grupa miała szansę poznać autentyczne miejsce, gdzie niemal osiem dekad wcześniej rozgrywały się wydarzenia ratujące życie ich współwyznawców.

Na podwórku w Cieszkowach zgromadziło się kilkadziesiąt osób. O niebezpiecznych czasach, kiedy ukrywanie Żydów było najwyższym ryzykiem, przypominała stodoła, w której znajdowała się jedna z kryjówek. O tamtych wydarzeniach – schronieniu w spiżarni, skrytkach pod domową podłogą, o chwilach grozy podczas kolejnych niemieckich przeszukań – grupa rozmawiała z potomkami rodziny Przeniosłów.

„Obecność potomków ocalonych wywarła na wszystkich ogromne wrażenie” – powiedziała dziennikarka Radia Kielce.

Przyznała, że jej praca przyniosła nieoczekiwane rezultaty – rabin, opiekujący się grupą, zaproponował, że będzie organizował więcej takich wydarzeń dla młodych Żydów. „Już udało nam się połączyć go z inną rodziną, która w czasie wojny ratowała żydowskich mieszkańców Kielecczyzny” – poinformowała Płaska.

Reportażystka Radia Kielce dodała, że spotkanie było dowodem na to, jak wielka jest siła autentycznych ludzkich historii.

„Jako młodej reportażystce często zarzucano mi, że zajmuję się historią, zamiast aktualnymi tematami społecznymi. Mnie jednak fascynują spotkania z żywymi świadkami historii. Najciekawsze jest dla mnie to, jak lokalne wydarzenia wpisują się w wielką historię, której uczymy się z podręczników. Takie dziennikarstwo ma ogromny sens, bo pozwala nam zachować wspomnienia, które odchodzą wraz z ostatnimi świadkami” – podkreśliła.

Efektem spotkania potomków rodzin Działoszyckich i Przeniosłów jest nowy reportaż radiowy „Trzy pokolenia”, który znalazł się w finale konkursu „Audycja Historyczna Roku 2024”. Reportaż miał swoją premierę 31 października i jest dostępny w formie podcastu na stronie Polskiego Radia Kielce.

Cykl reportaży „Polacy ratujący Żydów” przedstawia 40 historii rodzin z województwa świętokrzyskiego, które podczas II wojny światowej pomagały Żydom. Seria powstała we współpracy z historykami IPN, została doceniona również za granicą, trafiając do zbiorów Amerykańskiego Muzeum Pamięci Holokaustu w Waszyngtonie. (PAP)

wdz/ aszw/